Przewodnik dla rodziców

Drodzy rodzice,

Na całym świecie używa się wielu języków, w kraju, w sąsiedztwie, a być może także w rodzinie. Języki używane w przedszkolu lub szkole mogą różnić się od tych używanych w domu.

Możesz nie mieć pewności, czy nie obciążasz za bardzo swoje dziecko, gdy zapewniasz mu dostęp do większej liczby języków niż język(i) używany(e) w domu. Być może zastanawiasz się, jak wspierać dziecko w osiągnięciu biegłości w posługiwaniu się wszystkimi językami niezbędnymi do komunikowania się w rodzinie, sąsiedztwie, przedszkolu i szkole. Być może masz pytania dotyczące tego, kiedy zacząć wprowadzać więcej niż jeden język do swojej rodziny lub czy w ogóle. Możesz nawet uważać, że będzie to niekorzystne dla Twojego dziecka, jeśli będzie musiało posługiwać się większą liczbą języków niż język używany w szkole.

Jak można sobie wyobrazić, istnieje wiele obaw dotyczących wielojęzycznego wychowania. Rodzice często zadają sobie pytanie, jakie są jego potencjalne zalety lub wady w odniesieniu do sukcesu dziecka w szkole i później w życiu zawodowym.

Rola nauczycieli (przedszkolnych) i rodziców w tym zakresie jest również tematem publicznej dyskusji. Nauczyciele (przedszkolni) mogą wspierać dziecko poprzez docenianie wszystkich języków. Żaden język nie powinien być uważany i traktowany jako bardziej wartościowy, ważniejszy, piękniejszy lub bardziej użyteczny niż inne. Wszystkie języki są wartościowe i piękne! Co więcej, nauczyciele (przedszkolni) mogą wykorzystywać wiele sytuacji, aby rozmawiać z dziećmi, tak aby język potrzebny w szkole mógł się rozwijać. Jako rodzic możesz również wspierać swoje dziecko w rozumieniu, mówieniu i pisaniu w językach ważnych dla Ciebie i Twojego dziecka. Bądź z nich dumny!

Partnerzy z różnych krajów (Austrii, Niemiec, Litwy, Polski i Słowenii) w ramach projektu finansowanego z programu Erasmus+, postanowili przygotowac materiały, które pomogą wesprzeć Ciebie i Twoje dziecko w zakresie wielojęzycznego wychowania. Przedstawimy informacje na temat wyzwań, a zwłaszcza szans związanych z nauką różnych języków. Pokażemy różne sposoby aktywnego wspierania dziecka na drodze do wielojęzyczności. Skupimy się również na poszerzeniu podstawowych umiejętności językowych dziecka, np. słów i wyrażeń używanych w szkole, zanim zacznie ono naukę szkolną.

Oprzemy nasze podejście na nauce języka za pomocą technologii (CALL). W tym celu przygotowaliśmy aplikację "Dandelin Idzie do Szkoły" do nauki i treningu słów i wyrażeń potrzebnych dzieciom rozpoczynającym naukę w szkole. Aplikacja jest przeznaczona dla dzieci w wieku 4-8 lat i można ją pobrać bezpłatnie.

Aplikacja pomaga wspierać proces uczenia się języka w formie zabawy, podtrzymując motywację i ciekawość dziecka. Jednocześnie rodzic może również skorzystać z kontaktu z językiem używanym w szkole podczas wykonywania proponowanych czynności z dzieckiem (szczegółowe informacje na temat korzyści płynących z korzystania z technologii w nauce języka znajdują się w rozdziale 6). Ponadto poprzez niniejsze wskazówki będziemy wspierać Cię w podtrzymywaniu i rozwijaniu języka (języków) używanego w domu.

Poniższe rozdziały wprowadzą cię w podstawową wiedzę na temat przyswajania języka, wielojęzyczności i korzyści płynących z nauki języka wspomaganej komputerowo i narzędziami mobilnymi (MALL i CALL). Zawierają one podstawowe fakty, przykłady, pytania do przemyślenia w domu oraz propozycje działań, które można podjąć z dzieckiem w celu wspierania zarówno języka używanego w szkole, jak i języka (języków) używanego w domu.

Życzymy miłej lektury!

Dlaczego przyswajamy język?

Na przestrzeni tysiącleci rozwinęły się tysiące języków i dialektów, które są obecnie używane na całym świecie. Za pomocą języków ludzie mogą się porozumiewać, dzielić pomysłami, emocjami, postawami, konwencjami i wartościami oraz budować społeczeństwa. Kontekst, w którym dorastamy i żyjemy, kształtuje nasze wartości. Co więcej, kształtuje on również nasze umiejętności językowe i słownictwo we wszystkich językach, które znamy (tzw. repertuar językowy ). Kontekst kształtuje również sposób, w jakim mówimy, a tym samym naszą tożsamość kulturową i językową, i czyni nas tym, kim jesteśmy. Nabycie języka i późniejsza nauka języka, np. w szkole, pomaga nam nawiązać kontakt z ludźmi "mówiącymi tym samym językiem" co my. Dla dzieci tymi ludźmi są ich rodzina, przyjaciele, a później ludzie w przedszkolu, szkole i kontekście zawodowym. Muszą porozumiewać się z członkami wszystkich tych grup, dzielić się swoimi doświadczeniami, pomysłami i emocjami.

• Jak przyswajamy i uczymy się języków?

Nasza zdolność do przyswajania języków jest wrodzona. Dzieci są zazwyczaj niezwykle chętne i zaciekawione nabywaniem i używaniem języków. Każde dziecko jest w stanie nauczyć się dowolnego języka, nawet jeśli musi najpierw opanować wiele umiejętności motorycznych i sensorycznych (takich jak oddychanie, słuch, opanowanie wibracji strun głosowych itp.)

Rodzice nie uczą swoich dzieci języka rodzinnego tak, jak uczy się języka w szkole. Zazwyczaj dzieci nabywają język (języki) intuicyjnie poprzez znaczące autentyczne rozmowy w codziennych kontekstach. Przyswajają swój pierwszy język (języki), otrzymując wiele werbalnych i niewerbalnych wskazówek i naśladując je, gdy tylko są fizycznie do tego zdolne. Dzieci chcą wchodzić w interakcje z innymi i robią to tak wcześnie, jak to jest możliwe. Aby jednak przyswoić język podświadomie, muszą dużo słuchać i rozmawiać z rodziną, nauczycielami w przedszkolu, sąsiadami itp.

Dzieci podążają krok po kroku za wewnętrznym przewodnikiem w przyswajaniu języka, stopniowo opanowując rozumienie i produkcję języka. Uczą się zasad i gramatyki"poprzez działanie". W wieku około 4-5 lat można uznać, że dzieci przyswoiły wszystkie elementy języka (od słów, przez gramatykę, po typowe wyrażenia oraz sposób wymawiania i używania języka). Dzieje się tak, o ile żadne fizyczne lub psychiczne upośledzenia nie utrudniają tego procesu.

Jednak żadne dziecko nie przyswaja języka w takim samym tempie jak inne dzieci. Istnieje wiele indywidualnych różnic związanych z tym procesem, co sprawia, że trudno jest określić moment, w którym dziecko powinno osiągnąć określony etap rozwoju mowy. Ponadto proces ten nigdy się nie kończy. Zawsze jest coś nowego do nauczenia się, szczególnie nowe słowa i skomplikowane struktury gramatyczne. Dzieci są bardzo zmotywowane do odkrywania nowych informacji i stawania się coraz lepszymi w języku rodzinnym i szkolnym. Chętnie tworzą bardziej złożone zdania i rozumieją znaczenie słów, zdań, humoru, ironii itp.

Stadia rozwoju języka

Podsumowanie:Każde dziecko przyswaja język w innym tempie. Niemniej jednak wszystkie dzieci przechodzą przez te same etapy nabywania języka.

Istnieje wrodzona wrażliwość na cechy charakterystyczne i użycie języka (języków):

1

Noworodki na całym świecie są w stanie rozpoznać melodię języka (tzw. prozodię), którą słyszą regularnie, gdy są jeszcze w brzuchu matki. Potrafią odróżnić prozodię języka matki od prozodii innych języków.

2

Nawet gdy noworodki płaczą, naśladują melodię języka, który jest im najbardziej znany.

3

Niemowlęta są uniwersalnymi słuchaczami : Potrafią rozróżnić nawet najmniejszą znaczącą jednostkę fonetyczną (tzw. fonem ) w każdym języku. Tracą jednak tę zdolność przed ukończeniem pierwszego roku życia i specjalizują się w językach, które wtedy poznają.

4

Niemowlęta głużą, wokalizują i łączą spółgłoski i samogłoski w sylaby (tzw. pierwsza i druga faza gaworzenia). Badają jak działa język, nawet zanim zrozumieją i wyprodukują pierwsze słowa.

Rozumienie i produkcja słów

1

Rozumienie słów poprzedza ich wymawianie (produkcję).

2

Pierwsze wypowiadane słowa często zastępują zdania; oznaczają "zdania jednowyrazowe". Na przykład, dziecko wskazuje na piłkę i mówi: "Piłka", co może oznaczać różne rzeczy, na przykład: "Tam jest piłka" lub "Pobawmy się tą piłką".

3

Liczba słów i wyrażeń, które dziecko zna i potrafi używać, nazywana jest "leksykonem". Pierwsze 50 słów przyswajanych jest w wolniejszym tempie; później liczba ta rośnie znacznie i szybko. Dlatego też faza ta nazywana jest również eksplozją słów .

4

Następuje produkcja "zdań dwuwyrazowych" i "zdań trójwyrazowych". Towarzyszy temu rosnące zrozumienie gramatyki i tego, jak słowa są ułożone, aby budować poprawne zdania (tzw. składnia ) w danym języku. Dziecko zazwyczaj odnosi się do zabawy piłką jako "gra w piłkę" lub "mama gra w piłkę". Gramatyka i składnia mogą nadal nie być poprawne, ale na tym etapie rodzice nie powinni się martwić. To normalne, że dziecko w zabawny sposób odkrywa zasady języka (języków). Zajmie to trochę czasu, ale większość dzieci lubi bawić się słowami, z poprawnymi i niepoprawnymi formami, aby zostać zrozumianym. Rodzice mogą wspierać swoje dziecko, zapewniając mu wiele okazji do uczestniczenia w znaczących rozmowach, które mają na celu wzbudzenie zainteresowania dziecka (patrz w dalszej części tego rozdziału sekcja "Jak wspierać").

5

Zdania proste i dodatkowe informacje uzupełniające zdanie proste (tzw. zdania główne i zdania podrzędne ) opanowywane są w wieku około 4-5 lat. Na tym etapie dziecko może np. powiedzieć: "Mama gra dziś ze mną w piłkę, a tata dołączy do nas później" (zdanie główne + i + zdanie główne) lub "Mama nie może dziś grać ze mną w piłkę, bo musi pracować" (zdanie główne + zdanie podrzędne). W obu przypadkach druga część zdania zawiera dodatkowe informacje wyjaśniające, co stanie się później lub dlaczego coś się dzieje). W tym wieku dzieci coraz lepiej rozumieją, co oznaczają słowa "wcześniej", "później", "jutro", "wczoraj" itp. Rozwijają również rozumienie przyczyn i konsekwencji rzeczy, które się wydarzyły, wydarzają lub wydarzą. Wyrażają swoje rosnące zrozumienie świata poprzez używanie bardziej złożonych zdań i wyrażeń.

6

Z czasem dzieci opanowują bardziej złożone cechy językowe, takie jak ironia, humor lub różne znaczenia tego samego słowa itp. Zaczną opowiadać dowcipy, które na początku mogą nie brzmieć zabawnie dla Ciebie jako rodzica. Są to jednak kroki w kierunku rozwijania poczucia humoru, prowadzące z czasem do bardziej wyszukanych żartów i anegdot.

Jak można wspierać naukę języka?

Jedynym wsparciem, jakiego zwykle potrzebują dzieci, jest stwarzanie wielu okazji do komunikowania się na różne tematy z rodzicami, rodzeństwem, rówieśnikami, nauczycielami itp. Każdy może służyć jako model języka do naśladowania. Jednak pierwsze wzorce zwykle znajdują się w rodzinie, ponieważ w pierwszych latach życia dzieci spędzają większość czasu w rodzinach, z osobami, które są dla nich najważniejsze.

Jako rodzic masz duży wpływ na tak zwane zanurzenie w języku (językach). Oznacza to, że możesz pomóc swojemu dziecku stać się kompetentnym mówcą poprzez codzienną i ciągłą ekspozycję na język rodzinny i język szkolny.

Im więcej rozmawiasz z dzieckiem na różne tematy - używając różnych słów i wyrażeń lub tych samych słów na różne sposoby - tym więcej słów dziecko się nauczy podświadomie z czasem. Pomoże to dziecku zbudować tak zwane bogate słownictwo (czyli wszystkie pojedyncze słowa i wyrażenia, które dana osoba zna). Im częściej będziesz nazywać czynności, które wykonujesz (np. podczas podlewania kwiatów możesz powiedzieć: "Podlewam kwiaty. One potrzebują wody."), im częściej powtarzasz poprawnie wypowiedzi dziecka (np. Gdy dziecko mówi: "Mamo, pobaw się piłką", możesz powiedzieć: "Masz rację. Mama bawi się piłką. Czy chcesz piłkę?"), tym bardziej pomagasz dziecku rozwinąć jego słownictwo. Przy okazji poprawiasz także jego błędy. Im bardziej rodzice wspierają przyswajanie języka, powtarzając poprawne formy w rozmowach z dzieckiem lub zadając otwarte pytania, aby zachęcić dziecko do tworzenia nowych zdań (np. "Co teraz robi tata?"), tym więcej dziecko moze skorzystac na interakcji z nimi.

Im częściej dziecko słyszy poprawne formy słów i wyrażeń i uczestniczy w rozmowie, która wymaga odpowiedzi niż tylko "tak" lub "nie", tym łatwiej dziecko rozumie, kiedy należy użyć danej formy lub wyrażenia. Im więcej włączasz do rozmowy elementów zabawy (np. piosenki, rymowanki, czytanie dialogów itp.) lub włączasz się do zabawnych sposobów interakcji dziecka, tym bardziej dziecko będzie zainteresowane i chętne do komunikowania się. Ponadto, w ten sposób dziecko będzie miało styczność z większą liczbą struktur gramatycznych i szybko nauczy się zasad niezbędnych do płynnego posługiwania się językiem. Bogate słownictwo , opanowanie gramatyki i konkretnych zasad językowych są niezbędne do późniejszej udanej edukacji szkolnej.

Dlatego w rozmowie z dzieckiem duże znaczenie ma to, ile mówisz, co mówisz i jak mówisz. Bardzo ważne jest również to, jak dobrze słuchasz i wchodzisz w interakcje z dzieckiem. Twój sposób mówienia i nastawienie wpływają na chęć dziecka do udziału w rozmowie!

Jak wspierać rozwój języka poprzez wspólne aktywności?

Możesz zainicjować grę, aby aktywnie wspierać naukę języka, lub możesz skorzystać z sytuacji, w których dziecko samo zainicjuje zabawę. Może się to zdarzyć w dowolnym miejscu i czasie, w trakcie podróży lub w domu, podczas oczekiwania na autobus lub w poczekalni na kolejną wizytę u lekarza. Wsparcie w nauce języka może odbywać się na przykład poprzez...

...gry słowne, które inicjują opowiadanie historii, takie jak

• ,,Spakowałem swoją torbę"

  Zasady:

  

  Opcja 1 dla młodszych dzieci: - Masz przed sobą prawdziwą torbę i, jeśli to możliwe, różne prawdziwe przedmioty, więc dziecko lub dzieci mogą wybrać jeden z nich, jeśli nic innego nie przychodzi im do głowy.

  Opcja 2 dla starszych dzieci: - Wyobrażasz sobie, że masz przed sobą torbę i dzielisz się pomysłami na to, co chcesz spakować.

  Najpierw musisz zdecydować z dzieckiem/dziećmi, dokąd chcesz podróżować i dlaczego właśnie tam. Następnie wyobraźcie sobie, co trzeba spakować na tę przygodę. Każdy ma własny pomysł i przyczynia się do pakowania torby.

  Rodzic lub nauczyciel w przedszkolu może rozpocząć zabawę, mówiąc: "Spakowałem swoją torbę i włożyłem do niej koszulę". Następnie przychodzi kolej na dziecko, które pakuje coś do torby.

  Dziecko musi nazwać przedmiot, który zostanie spakowany. Ponadto musi zapamiętać i nazwać to, co już znajduje się w torbie. Powtarza więc zdanie: „Spakowałem swoją torbę i włożyłem do niej koszulę i … swój przedmiot” itd. Następnie kolejna osoba kontynuuje zabawę w ten sam sposób, wypełniając torbę, nazywając wszystko, co już się w niej znajduje i nowy przedmiot, który dodaje. Każdy ma za zadanie przypomnieć sobie wszystkie przedmioty poprawnie (a w przypadku gry ze starszymi dziećmi należy je również zapamiętać we właściwej kolejności). Gdy wszyscy włożą coś do torby, możesz przerwać grę lub ją kontynuować.

• „Dawno, dawno temu był sobie ...."

  

  Zasady:

  Jedna osoba rozpoczyna grę mówiąc: "Dawno, dawno temu był sobie mały chłopiec/mała dziewczynka podróżujący do...". W tym momencie dziecko jest proszone o kontynuowanie fabuły poprzez dodanie dwóch kolejnych zdań. Następnie kolejna osoba jest proszona o kontynuowanie historii od momentu, w którym poprzednia osoba ją przerwała. W ten sposób dziecko ma coraz większy wkład w rozmowę. Za każdym razem, gdy gracie w tę grę, tworzycie razem nową historię, bawiąc się i śmiejąc z rozwijającej się historii.

• „Szpieg"

  

  Zasady:

  Jedna osoba zaczyna zdanie, mówiąc: "Szpieguję małym oczkiem i widzę coś na literkę ,A’, i to jest niebieskie.” Wszyscy rozglądają się i próbują dowiedzieć się, co dana osoba miała na myśli. Jeden po drugim gracze próbują odgadnąć poprawną odpowiedź słowami "Czy to może być ... ?". Ten, kto odgadnie poprawnie, może teraz przejąć rolę i zadać pozostałym zagadkę o inny obiekt.

• „Jak minął dzień?"

  

  Zasady:

  Możesz także pomyśleć o opracowaniu wieczornej rutynowej gry. Kiedy kładziesz się spać, poświęć kilka minut na omówienie dnia, zadając proste pytania: 1) Jak się teraz czujesz? 2) Czy chcesz opowiedzieć nam coś o swoim dniu? 3) Czego nowego się dzisiaj dowiedziałeś/nauczyłaś? 4) Za co jesteś wdzięczny/a w tym dniu? Każdy może odpowiadać na te pytania na zmianę. Młodsze dzieci prawdopodobnie będą na początku udzielać mniej rozbudowanych odpowiedzi. Jednak z czasem można zauważyć, że dodają coraz więcej faktów do rozmowy.

Możesz aktywnie wyszukiwać słowa zaczynające się na określoną literę, jak wspomniano w grze c). Od tego momentu można kontynuować rozmowę z dzieckiem na temat jego wkładu w grę. Jeśli dziecko chce skierować Twoje zainteresowanie na kubek przy stole, możesz kontynuować rozmowę, zadając pytania na temat tego, co dziecko lubi pić z kubka. Załóżmy, że dziecko wspomina o przedmiocie z żółtymi częściami. W takim przypadku możesz pogłębić jego zainteresowanie, pytając, co jeszcze jest żółte, a nawet przywołując inne żółte przedmioty, które sam lubisz. W ten sposób dzieci stopniowo przyswajają więcej słów i ich znaczeń.

Możesz dodać elementy "aktywności". Na przykład, gdy grasz w pakowanie torby, możesz faktycznie spakować torbę z przedmiotami, które przynosi ci dziecko. Od tego momentu możesz kontynuować rozmowę, pytając na przykład o miejsce docelowe, do którego dziecko chce się udać z torbą.

....przedmioty i zabawki, którymi dzieci lubią się bawić i które są w większości domów, np. piłka.

Piłka stymuluje kompetencje motoryczne i społeczne, a także rozwój języka. Możesz jako rodzic aktywnie wspierać ten proces. Dzięki zabawie z piłką dziecko może zrozumieć znaczenie słów "wolno" i "szybko", "nisko" i "wysoko", "w lewo" i "w prawo" itp. Piłka może toczyć się "pod stołem" lub być umieszczona "na krześle". Zabawa z piłką zazwyczaj polega na mówieniu drugiej osobie, co chce się zrobić z piłką lub jak gra powinna być kontynuowana. Towarzyszenie każdej czynności w zabawie słowami może wzbogacić repertuar językowy dziecka },o ile są to znaczące interakcje dla dziecka i są one często doświadczane. Piłka jest tylko jednym z przykładów tego, jak zabawki i gry mogą być wykorzystywane jako sytuacje wspierające rozwój językowy w ciągu dnia. Każda aktywność, na której skupia się dziecko, jak układanie puzzli lub budowanie wieży z klocków, może służyć jako okazja do nauki języka. Możesz ją wykorzystać jako szansę na rozpoczęcie rozmowy, która będzie interesująca dla was obojga. W ten sposób możesz również budować emocjonalną więź z dzieckiem.

Rymowanki i piosenki, które pomagają dziecku bawić się językiem, słuchać melodii języka i sposobu, w jaki język działa.

Rymowanki i piosenki pomagają również ćwiczyć mięśnie twarzy i umiejętność poprawnego wymawiania słów. Dzieci uwielbiają rymowanki, które mogą zapamiętać poprzez powtarzanie. Uwielbiają bawić się słowami. Większość dzieci czerpie z rymowanek korzyści, podobnie jak ze słuchania piosenek. Dlatego śpiewanie piosenek i ćwiczenie rymowanek pomaga dzieciom w zabawie stać się kompetentnymi mówcami. Co więcej, znajomość rymowanek i piosenek jest integralną częścią każdej kultury i języka.

Tak zwane czytanie dialogowe.

Kiedy czytasz książkę z dzieckiem, możesz wybrać interaktywny sposób czytania i opowiadania historii. Nie chodzi tylko o to, by dziecko słuchało, jak czytasz. Chodzi o wspólne doświadczenie opowiadania historii. Możesz odkrywać historię razem z dzieckiem i pozwolić mu kontynuować ją w niektórych fragmentach. Możesz wspierać w tym dziecko, zadając mu szczegółowe pytania związane z historią. W ten sposób możesz zaangażować się w rozmowę z dzieckiem. Wielokrotne czytanie tej samej książki może sprzyjać takim dialogom i pomóc dziecku za każdym razem użyć więcej słów i rozwinąć wątki tej samej historii.

Czytanie książki lub oglądanie obrazków/zdjęć z dzieckiem i opisywanie tego, co widzisz nieprawidłowo, w nadziei, że dziecko spróbuje Cię poprawić.

Na przykład, możesz opisać obrazek przedstawiający chłopca bawiącego się latawcem, mówiąc dziecku: "Spójrz, dziewczynka bawi się latawcem" lub "Spójrz, chłopiec puszcza latawiec!". Wiele dzieci będzie się śmiać, protestować, powie, że popełniłeś błąd i spróbuje cię poprawić, wykorzystując swoje umiejętności językowe. Nawet jeśli tak się nie stanie, możesz kontynuować rozmowę, pytając, czy dziecko uważa, że to, co powiedziałeś, było poprawne, a następnie pytając, co dziecko widzi na obrazku.

Możesz wymyślić wiele podobnych sposobów zabawy językiem, które zainteresują dzieci i będą wspierać ich rozwój językowy.

Możesz zadawać sobie pytanie, czy Twoje dziecko nie jest zdezorientowane tym, że słyszy więcej niż jeden język w domu lub w otoczeniu (np. w przedszkolu lub szkole). Możesz się martwić, gdy Twoje dziecko ciągle zmienia języki. Może Ci się wydawać, że Twoje dziecko nie potrafi oddzielić od siebie języków. Możesz obawiać się, że więcej niż jeden język może stać się problemem, gdy dziecko rozpocznie naukę w szkole. Możesz nawet myśleć, że bycie wielojęzycznym od najmłodszych lat stanowi wadę dla rozwoju Twojego dziecka.

Chcemy wyjaśnić, dlaczego przyswajanie więcej niż jednego języka, a następnie regularne przełączanie się między językami zwykle nie stanowi żadnego problemu, gdy dzieci i dorośli komunikują się z kimś, kto mówi w tym samym języku, co oni. Ponadto chcemy odnieść się do niektórych mitów na temat dwu-/wielojęzyczności i przedstawić aktualny stan badań potwierdzających lub obalających te mity. Przedstawimy także kilka ćwiczeń mających na celu radzenie sobie z typowym zjawiskiem przełączania języków .

Co dzieje się w mózgu, gdy...?

Rozwój języka jest złożonym procesem. Kiedy przyswajamy język, nasz mózg przeznacza miejsce dla wszystkich elementów rozwijającego się systemu językowego. W tym miejscu można znaleźć stale rosnącą sieć komórek nerwowych aktywowanych, gdy ma nastąpić komunikacja. Ta sieć komórek transportuje i łączy bity informacji związane z rozumieniem i produkcją języka. Kiedy dziecko przyswaja/uczy się więcej niż jednego języka, mózg buduje dodatkowe połączenia między różnymi językami. Wszystkie one są aktywowane, gdy chcemy się komunikować. Nasz mózg szybko decyduje, który język ma większy sens w danym kontekście i z dana osoba. Zazwyczaj nie musimy nawet o tym myśleć.

Gdy wiemy, że osoba, z którą chcemy się porozumieć, mówi tym samym językiem co my, nasz mózg nie koncentruje się tylko na jednym języku. W takim przypadku w typowej rozmowie mózg zapewnia natychmiastowy dostęp do całej wiedzy i umiejętności we wszystkich językach, które znamy (zwanych również repertuarem językowym ) . W rezultacie możemy używać większej ilości słów lub gramatyki . Pomaga nam to wybrać język najbardziej odpowiedni do opisania czegoś precyzyjnie, w bardziej znaczących szczegółach. Ponadto dostęp do niektórych słów i wyrażeń może być szybszy w jednym języku niż w innym, a my możemy używać tego języka, który przychodzi nam jako pierwszy, bez obawy, że nie zostaniemy zrozumiani.

Przechodzenie z jednego języka na drugi jest częścią naszej wielojęzycznej rzeczywistości i nazywane jest przełączaniem kodów . Przełączanie kodów może odbywać się w obrębie jednego zdania, między zdaniami lub gdy zmieniamy tematy. Przełączanie kodów jest oznaką wysoce kompetentnego mówcy, ponieważ zasady używanych języków są zwykle zachowane, a język jest używany kreatywnie i skutecznie w celu skutecznego porozumienia. Dzieci bardzo szybko uczą się, z kim mogą używać tych języków, które znają.

Kiedy dzieci mają dostęp do bogatego słownictwa i wystarczająco dużo czasu na ćwiczenie go w autentycznych i znaczących rozmowach, różne języki mogą rozwijać się równolegle w tej samej jakości i ilości. W takim przypadku zmiana kodu może nastąpić szybko. Zapewnienie dzieciom dostępu do różnych języków w zrównoważony sposób pokazuje im, że wszystkie języki są cenne i ważne oraz że mogą bez wahania korzystać z całego swojego repertuaru językowego . W dłuższej perspektywie może to pomóc dzieciom stać się kompetentnymi i pewnymi siebie użytkownikami każdego języka, z którym się zapoznają.

Popularne mity na temat dwu-/wielojęzyczności

Typowe opinie, które można usłyszeć o byciu dwu-/wielojęzycznym. Czy jest w tym trochę prawdy?

Rodziny i instytucje stosują różne strategie radzenia sobie z dwu-/wielojęzycznością w codziennym życiu. Wybór strategii zależy od tego, co uważa się za najlepsze dla dzieci. Wraz ze wzrostem wiedzy na temat dwu-/wielojęzyczności, niektóre strategie okazują się być mniej lub bardziej wartościowe dla rozwoju umiejętności językowych.

Pierwsza strategia: Tylko język szkolny jest używany w domu i w miejscach publicznych.

Przez długi czas rodzicom doradzano, że używanie języka szkolnego również w domu pozwoli uniknąć zamieszania i przeciążenia dziecka. Ta rada motywowana była dobrymi intencjami, ale w międzyczasie badania wykazały, że pozbawia ona dziecko, a także resztę rodziny, tożsamości językowej i kulturowej. Jeśli nie ma codziennej rutyny w używaniu języka rodzinnego, zostanie on zaniedbany. Jeśli rodzice nie posługują się biegle językiem szkolnym, a ich umiejętności gramatyczne i słownictwo są ograniczone, dziecko nie otrzyma wystarczającego wsparcia w procesie przyswajania języka. Mówienie do dziecka w niedoskonałej formie jezyka nie pomoże ani w nauce języka rodzinnego, ani w nauce języka szkolnego. Musimy również wziąć pod uwagę, że nauka różnych języków jest zazwyczaj wyzwaniem dla dziecka (patrz rozdział 2). Tak więc ta niegdyś popularna strategia jest obecnie postrzegana jako niezalecana.

Druga strategia: Jedna osoba, jeden język.

Innym podejściem jest strategia "jedna osoba, jeden język". Każdy rodzic komunikuje się z dzieckiem w języku, który zna najlepiej. W ten sposób dziecko otrzymuje rozbudowane i zróżnicowane wyrażenia i słowa w każdym języku, w którym rodzice zdecydują się z nim komunikować. Emocje i pojęcia są zwykle lepiej wyrażane za pomocą adekwatnych słów w języku, który rodzic zna najlepiej. Strategia ta daje również dziecku wiele okazji do nauki języków w autentycznych sytuacjach. Umożliwia również zachowanie tożsamości językowej i kulturowej, ponieważ dziecko ma dostęp do różnych części dziedzictwa językowego rodziny.

Odmianą tej strategii jest ta, w której rodzice mówią językiem rodzinnym w domu, ale przechodzą na język szkolny, gdy tylko wchodzą w interakcje poza domem - często próbując dopasować się do otoczenia.

Strategia ta wymaga dużej samodyscypliny i wysiłku, aby konsekwentnie używać jednego języka i nie zmieniać go na inny, gdy w domu używa się więcej niż jednego języka rodzinnego. Może wymagać dużej ilości "tłumaczenia" drugiemu rodzicowi, który może nie znać określonego języka rodzinnego. Z drugiej strony, jeśli strategia ta jest konsekwentnie realizowana, może ona wspierać nabywanie bogatego słownictwa w językach, z którymi dziecko ma kontakt. Co więcej, strategia ta pozwala również rodzicom wyrazić wzajemne uznanie dla tożsamości kulturowej partnera.

Trzecia strategia: Transjęzykowanie

Transjęzykowanie to podejście, w którym wszystkie osoby zaangażowane w rozmowę mogą korzystać z całego swojego repertuaru językowego (wszystkich umiejętności językowych i słownictwa we wszystkich językach, które dana osoba zna). Podejście to respektuje wielojęzyczną rzeczywistość rodziny. Pozwala dorosłym i dzieciom na swobodną interakcję, przy maksymalnym wykorzystaniu ich umiejętności językowych. Strategia ta wymaga świadomości różnych sytuacji promujących język, aby wspierać repertuar językowy dziecka w zrównoważony sposób. Innymi słowy, dziecko jest zachęcane do korzystania z pełnego repertuaru językowego w celu wyrażenia siebie. Mimo to rodzice są odpowiedzialni za wspieranie rozwoju językowego w dowolnym języku, z którym dziecko jest zaznajomione. W ten sposób dziecko może uzyskać nowe bodźce w dowolnym języku i może uczyć się języka szkolnego bardziej efektywnie, zgodnie z aprobatą rodziców. Co więcej, rodzice mogą również pogłębić swój własny językowy repertuar, jednocześnie zapewniając swoim dzieciom dobre możliwości uczenia się.

Badania pokazują, że istnieje kilka korzyści dla dzieci dorastających w więcej niż jednym języku. Dzieci mogą szybciej zrozumieć ogólny sposób funkcjonowania języków. Ponieważ codziennie mają do czynienia z różnymi językami, ich gramatyką i słowami, od samego początku porównują je i ich zasady. Dzieje się to zazwyczaj w formie zabawy. Dzieci są bardziej świadome brzmienia i budowy słów, co może dodatkowo przyspieszyć przyswajanie języka ojczystego i dodatkowych, takich jak język szkolny. Są w stanie skupić swoją uwagę wcześniej i lepiej niż dzieci dorastające tylko z językiem szkolnym. Wcześniej rozumieją, że inni ludzie mogą znać inne rzeczy niż oni (tak zwana teoria umysłu). Tak więc dorastanie z więcej niż jednym językiem od najmłodszych lat może być uważane za zaletę dla ogólnego rozwoju dziecka.

Język rodzinny odgrywa tutaj ważną rolę (jeśli nie jest zaniedbywany lub słabo wspierany przez rodziców). Rodzice przekazują nie tylko słowa, wyrażenia i gramatykę, używając języków, które najlepiej opanowali. Przekazują również wartości, przekonania, idee i postawy, które są częścią ich tożsamości językowej i kulturowej. Poprzez mówienie i słuchanie języka rodzinnego można również przekazywać poczucie przynależności i dobrego samopoczucia. W zależności od kontekstu, w jakim żyją rodziny, moga one stosować różne sposoby komunikowania się ze swoimi dziećmi, używają różnych tematów podczas interakcji i różnej ilości słów i wyrażeń oraz zwracają się do swoich dzieci na różne sposoby. Im więcej rodzice rozmawiają ze swoimi dziećmi, tym więcej dzieci mogą skorzystać z języka rodzinnego. Bycie kompetentnym i pewnym siebie w języku rodzinnym może zwiększyć motywację i ciekawość dziecka do nauki innych języków. Innymi słowy, może to również pomóc w opanowaniu języka szkolnego. Z tego powodu zaleca się rodzicom, aby starali się zachować język rodzinny.

Wczesny dostęp do języka szkolnego jest postrzegany jako kluczowy dla dalszej edukacji szkolnej dzieci. Naukowcy sugerują, że dzieci mogą skorzystać na wczesnym i systematycznym zaznajamiają ich z językiem szkolnym. Idealnie byłoby, gdyby nastąpiło to przed rozpoczęciem nauki w szkole podstawowej. Jest to ważne, ponieważ znajmośc jezyka szkolnego umożliwia dzieciom zrozumienie poleceń nauczycieli i uczenie się wraz z rówieśnikami. Bez wczesnego i znaczącego dostępu do języka szkolnego, równość w edukacji jest rzadko osiąganym celem, a wiele dzieci przez całe dzieciństwo zmaga się, aby nadrobić zaległości w nauce. Może to prowadzić do mniejszych sukcesów dziecka w późniejszej karierze szkolnej i zawodowej. Nauczyciele przedszkolni mogą odgrywać tutaj kluczową rolę, ponieważ często jako pierwsi systematycznie wprowadzają język szkolny. Również rodzice mogą ułatwić dzieciom naukę, oferując im możliwość zapoznania się z językiem szkolnym w domu. Innymi słowy, rodzice powinni wspierać próby swoich dzieci, by jak najszybciej stały się one kompetentnymi użytkownikami języka rodzinnego i szkolnego.

Żyjemy w wielojęzycznym świecie. Język rodzinny i szkolny są częścią rzeczywistości dziecka. Dzieci zazwyczaj mają dostęp do obu tych języków w domu, np. poprzez korzystanie z mediów. Jako rodzic nie powinieneś ani odrzucać żadnego języka w domu, ani języka rodzinnego, ani języka szkolnego. Ważne jest, aby dziecko miało poczucie, że wszystkie języki są mile widziane i cenione przez rodzinę, nawet jeśli język rodzinny jest prawdopodobnie - i słusznie - częściej używany i wspierany w domu.

Oto kilka przykładów, które mogą dać ci wyobrażenie o tym, jak łatwo, w sposób zabawowy można wspierać język szkolny w domu, nie zaniedbując języka rodzinnego.

Takie małe incydenty zdarzają sie coraz cześciej. Jak na nie reagować? Aby pokazać, że rodzic ceni język szkolny, jako jedną z możliwych reakcji może on wybrać aktywne słuchanie "szkolnej wersji językowej" śpiewanej przez Aarona, a następnie skierować uwagę Aarona na wersję w ich wspólnym języku rodzinnym. Mogą oni zaśpiewać obie wersje razem lub Aaron może zaśpiewać jedną wersję, a jego mama drugą. W ten sposób oboje mogą na tym skorzystać. Aaron mógłby nauczyć się słów piosenki w języku rodziny, a nawet z dumą zaprezentować je następnego dnia w przedszkolu. Jego mama mogłaby nauczyć się kilku nowych słów w języku szkolnym. Takie krótkie wymiany doświadczeń to wartościowy czas spędzony z dzieckiem, a jednocześnie wspaniała okazja do wspierania nauki języka w formie zabawy.

Jej tata mógłby przeczytać książkę Ninie w języku szkolnym. Nina może nawet nalegać, by tata przeczytał książkę dokładnie tak, jak jej mama czytała ją raz jej i Maxowi. Następnie Nina i jej tata mogą ponownie opowiedzieć historię w ich wspólnym języku rodzinnym, a nawet dodać kilka szczegółów lub omówić jej temat. W ten sposób żaden język nie zostanie odrzucony.

Zachęcamy rodziców do używania języka rodzinnego i otwarcia się na język szkolny tak szybko, jak to możliwe, ponieważ język szkolny będzie miał zasadnicze znaczenie dla dalszego sukcesu edukacyjnego i zawodowego dziecka. Język szkolny będzie również niezbędny do integracji z otaczającym społeczeństwem. Większość książek i mediów prezentowanych dziecku będzie w języku szkolnym. Rówieśnicy będą prawdopodobnie wielojęzyczni, a ich wspólnym językiem komunikacji będzie prawdopodobnie język szkolny. Im wcześniej dziecko uzyska dostęp do języka szkolnego, tym więcej czasu będzie miało na jego naukę przed rozpoczęciem szkoły i tym lepiej będzie przygotowane do rozpoczęcia nauki. Rodzice mogą ułatwić i przyspieszyć dostęp do języka szkolnego, a nawet sami zyskać, ucząc się razem z dziećmi.

To samo dotyczy coraz częstszego używania aplikacji. Gry lub aplikacje edukacyjne nie są opracowywane i publikowane w każdym języku. Jako rodzic możesz pokazać, że cenisz język szkolny, odkrywając z dzieckiem media prezentowane w języku szkolnym. Możesz zapytać nauczycieli swoich dzieci lub innych rodziców, czy znają aplikacje pomagające w poznawaniu języka szkolnego.

W ten sposób, nawet nie będąc rodzimym użytkownikiem języka szkolnego, rodzice mogą pomóc swoim dzieciom uzyskać do niego lepszy dostęp. Nie zaleca się jednak zaniedbywania języka rodzinnego w tym procesie. Język rodzinny nie powinien stracić na znaczeniu.

Kluczem do rozwoju językowego - niezależnie od języka rodzinnego lub szkolnego - jest środowisko uczenia się z dużą ilością autentycznych rozmów obejmujących jak najwięcej słów i wyrażeń, zróżnicowana stymulację i poczucie, że wszystkie języki są cenione i akceptowane. Można stosować wiele strategii i wszystkie są właściwe, o ile nie zmusza się dziecka do używania lub nawet nie karze się go za nieużywanie jednego lub drugiego języka. Wsparcie językowe powinno mieć formę zabawy, byc niewymuszone i podświadome, a także kojarzyć się dziecku z pozytywnymi doświadczeniami.

Wsparcie językowe może pojawić się wszędzie i w każdej sytuacji. Twoje dziecko jest ciekawe uczenia się i odkrywania. Nawet podczas spaceru można spróbować wspólnie odczytać znaki na ulicy. Wspiera to rozwój języka i umiejętności czytania i pisania. Na przykład możesz spróbować dowiedzieć się z dzieckiem, co może oznaczać dany znak na ulicy i porozmawiać o swoich domysłach. Podobna procedura może mieć miejsce za każdym razem, gdy wchodzisz z dzieckiem do supermarketu.

Rozmawiaj z dzieckiem o swoich codziennych doświadczeniach. W ten sposób pomagasz dziecku zrozumieć otaczający je świat. Używaj języka rodzinnego tak często, jak to możliwe. Ponadto zapoznaj siebie i dziecko z językiem szkolnym, który stanie się ważną częścią waszego życia, gdy tylko dziecko wejdzie do systemu edukacji. Możesz podkreślić, że twój język rodzinny różni się od języka szkolnego i że twój język rodzinny jest tym, który znasz najlepiej i na którym skupisz się w domu. Możesz jednak zajmować się zarówno językiem szkolnym, jak i rodzinnym (np. uczynić z tego grę, aby znaleźć podobieństwa lub różnice między językami) i pokazać dziecku, że wszystkie języki mają znaczenie i są ważne.

Nauczyciele przedszkolni często nie są pewni, jak radzić sobie z dziećmi dorastającymi w języku rodzinnym, który różni się od języka szkolnego. Istnieje powszechne przekonanie, że dzieci te są zagrożone niepowodzeniem w późniejszej edukacji szkolnej i że wszystkie one potrzebują intensywnego nauczania językowego tak szybko, jak to możliwe. W niektórych krajach istnieją programy zapewniające wczesną naukę języka szkolnego, zwłaszcza dla dzieci migrantów, ponieważ zakłada się, że one potrzebują go najbardziej. Jednak założenie to okazało się zbyt krótkowzroczne, a programy często nie działają tak dobrze, jak oczekiwano. Ryzyko niepowodzenia w edukacji szkolnej dzieci, których język rodzinny jest inny niż język szkolny, wzrasta tylko wtedy, gdy sumują się również inne czynniki (takie jak brak wsparcia językowego w domu, brak dostępu do książek oraz gdy rodzice mają mniejsze doświadczenie z edukacją i szkolnictwem w ogóle).

Jednakże, gdy dzieci mają niewielkie lub żadnego doświadczenia z językiem szkolnym w momencie, gdy muszą wejść do systemu szkolnego, mogą mieć one trudności z nadążeniem za treścią i poleceniami, które inne dzieci z łatwością rozumieją i wykonują po prostu dlatego, że znają już język szkolny. Dzieci mogą bardzo skorzystać na wczesnym zanurzeniu się w języku szkolnym poprzez kontakty z rówieśnikami i profesjonalistami, najlepiej już w wieku przedszkolnym. To nic innego jak kwestia dbałości o przyszłe równe i sprawiedliwe szanse edukacyjne od samego poczatku edukacji szkolnej.

Proces zanurzenia w języku działa lepiej, gdy rodziny i dzieci czują się mile widziane, postrzegane i szanowane ze wszystkimi swoimi zasobami, włączając język rodzinny. Język jest częścią tożsamości społecznej, kulturowej i językowej rodziny. Nie powinien być postrzegany jako mniej wartościowy niż język szkolny. Ignorowanie lub nawet zabranianie używania języka rodzinnego, np. w przedszkolu, na rzecz zanurzenia w języku szkolnym, często prowadzi do niezamierzonych skutków. Może powodować u dziecka poczucie odrzucenia przez otoczenie. Może też negatywnie wpłynąć na samoocenę dziecka i jego motywację do dalszego angażowania się np. w naukę większej liczby języków, takich jak język szkolny.

Krótko mówiąc, uwzględnienie języka rodzinnego i wspieranie rozweoju języka szkolnego powinno być częścią codziennej rutyny w przedszkolu, aby zapewnić wszystkim dzieciom jak najlepszy start w systemie edukacji szkolnej.

W jaki sposób może być zachowana równowaga pomiędzy językiem rodzinnym i szkolnym w przedszkolu?

Nauczyciele przedszkolni mogą zadawać sobie pytanie, w jaki sposób mogą wspierać wszystkie języki w przedszkolu, zwłaszcza gdy znają tylko język szkolny, i nie znają żadnego z języków rodzinnych, z którymi dzieci są zaznajomione. Pomocne może być tutaj pamiętanie, że wspieranie wszystkich dzieci przy użyciu wszystkich ich zasobów oznacza nie tylko wspieranie języka szkolnego (poprzez używanie bogatego słownictwa i urozmaiconych zdań w rozbudowany sposób). Wsparcie oznacza również docenianie społecznej, kulturowej i językowej tożsamości każdego dziecka, w tym jego języka rodzinnego.

Uzyskanie wiedzy na temat języków istniejących w instytucji

Pierwszym krokiem może być sprawdzenie, w jakim języku rodzinnym mówi się w danym gospodarstwie domowym. Brzmi to prosto, ale może być kilka rzeczy, które wymagają wyjaśnienia. Założenie, że rodzina, która na przykład wyemigrowała z Włoch do Słowenii, będzie posługiwać się językiem włoskim jako językiem rodzinnym, może nie być prawidłowe. Może to być słoweński, japoński lub jakikolwiek inny język. Ponadto rodzina niebędąca imigrantami może posługiwać się w domu innym językiem niż język szkolny. Specjaliści mogą zadać sobie pytanie:

• Czy znam każdy język, którym mówią dzieci pod moja opieką?
• Czy wiem, czy dziecko zna i mówi w każdym z języków używanych w domu?
• Czy wiem, w jakim języku zwraca się do dziecka każdy z członków rodziny?
• Czy wiem, w jakim języku dziecko odpowiada na każdy z języków kierowanych do niego?
  • Na przykład, czy dziecko odpowiada w tym samym języku, w którym jest pytane, czy w innym?
  • Na przykład, czy rodzice są w stanie wskazać ile słów i wyrażeń używa ich dziecko każdego dnia w języku rodzinnym?
• Czy wiem, czy rodzice martwią się, gdy ich dziecko odpowiada w innym języku niż ten używany przez osobę zwracającą się do dziecka?
  • W jaki sposób reagują wtedy rodzice?
• itp...

Specjaliści powinni ustalić, jaki język rodziny jest używany w domu, zamiast samemu wstępnie to zakładać bez weryfikacji. Niektóre rodziny mogą jednak postrzegać takie bezpośrednie pytania jako niegrzeczne, zbyt prywatne, aby się nimi dzielić, a nawet obraźliwe. Specjaliści powinni być świadomi takiej możliwości i przekazać rodzicom, że chcą stworzyć środowisko uczenia się, w którym tożsamość kulturowa każdego dziecka i język rodziny są cenione i reprezentowane w równym stopniu. Ponadto specjaliści mogą wskazać, że wiedza o tym, jak dziecko radzi sobie z językiem rodzinnym (i szkolnym), może pomóc im wspierać zarówno język rodzinny, jak i język szkolny dla każdego dziecka indywidualnie. Specjaliści mogą również wskazać, że odbywa się to w celu osiągnięcia późniejszego sukcesu w szkole.

Dziecko, które odpowiada poprawnie, ale nie w języku, w którym zadano pytanie, pokazuje, że prośba została zrozumiana (czasami zamiast tego pokazuje prawidłowe reakcje, a nie udziela odpowiedzi ustnych). Można założyć, ze dziecko posługuje się strategią 'transjęzykowania' lub nadal czuć się niekomfortowo, używając języka szkolnego. Specjalista może wesprzeć dziecko w takiej sytuacji, dodając słowa i wyrażenia w celu uzupełnienia lub powtórzenia odpowiedzi dziecka / dodając do reakcji dziecka słowa i w języku szkolnym bez zmuszania dziecka do używania tego języka (korygująca informacja zwrotna i rozwinięcie).

Może być również tak, że dziecko nie używa niezbędnych przedimków lub prawidłowych przyimków w języku szkolnym, ponieważ w języku rodzinnym występują inne przyimki lub nie ma ich w ogóle. Są to przykłady możliwych przyczyn określonego sposobu rozpoczynania mówienia w języku szkolnym. Załóżmy, że specjalista jest świadomy specyficznego języka rodzinnego, do którego dziecko jest przyzwyczajone. W takim przypadku specjalista może skupić się na problematycznych kwestiach i pomóc podkreślić, np. użycie przedimków i przyimków w języku szkolnym.

Przypuśćmy jednak, że dzieci potrzebują pomocy w zrozumieniu i/lub jednoczesnej produkcji w języka rodzinnym i szkolnym. W takim przypadku specjaliści również powinni być świadomi problemu tak szybko, jak to możliwe i wprowadzić odpowiedni trening językowy lub nawet diagnostykę pod kątem upośledzenia językowego.

W związku z tym specjaliści muszą być świadomi wszystkich kroków, jakie dzieci podejmują, aby stać się jego kompetentnymi użytkownikami (patrz także rozdziały 1 i 2). Ważne jest również, aby specjaliści i rodzice pamiętali, że każde dziecko ma swoje własne tempo rozwoju i przyswajania języka (patrz Rozdział 1). Jedno dziecko będzie szybsze, a inne wolniejsze, ale generalnie nie ma potrzeby się tym martwić.

Niektóre strategie i metody wspierania języka rodzinnego w instytucji

Jedną ze strategii może być przekazywanie rodzicom ważnych informacji w każdym języku rodzinnym na temat procedur i wydarzeń mających miejsce w placówce w ciągu roku. Ma to na celu ograniczenie nieporozumień spowodowanych niewystarczającą komunikacją z powodu potencjalnej bariery językowej. Rodzice mogą czuć się bardziej włączeni w zadania placówki i mogą w nich w pełni uczestniczyć, gdy rozumieją, co dzieje się w miejscu, do którego uczęszcza ich dziecko. Dostarczanie informacji w wielu językach i możliwość czytania ogłoszeń w różnych językach oznacza otwartość na różnorodność języków i kultur. Można to uznać za krok w kierunku większej integracji. Czasami pomocne może być nawet włączenie kogoś, kto może tłumaczyć, aby jeszcze bardziej ułatwić komunikację.

Ponadto powitalne zdania napisane na plakatach lub rysunkach dzieci zwiększają widoczność całego repertuaru języków w danej instytucji. Każdy język rodzinny może być widoczny, a rodziny i dzieci powinny móc znaleźć fragmenty swojego języka rodzinnego, np. na gazetkach. Wspiera to pośrednio umiejętność czytania i pisania u dzieci, ponieważ mogą one zobaczyć słowa zapisane w ich języku rodzinnym, zadawać pytania na ich temat i odkrywać je z rodziną lub specjalistami. Od czasu do czasu dzieci mogą być również witane w innym języku rodzinnym, aby pokazać i docenić wszystkie języki obecne w placówce. W ten sposób dzieci mogą od czasu do czasu usłyszeć swój język rodzinny poza domem.

Projekty takie jak tłumaczenie książek dla dzieci w celu stworzenia wielojęzycznej biblioteki lub nagrywanie piosenek i zapisywanie ich tekstów mogą być realizowane z pomocą rodzin. Może to wzmocnić efekt integracyjnego podejścia do wsparcia językowego i pokazać docenienie każdego języka rodzinnego. W ten sposób język rodzinny dziecka staje się również dostępny dla innych dzieci i rodzin, co z kolei może ułatwić kontakt między rodzinami a instytucją, a także kontakty między rodzinami. W ten sposób można zmniejszyć wzajemne uprzedzenia. Dzieci, która dołączają do instytucji po raz pierwszy, mogą odnaleźć ślady obecności swojego języka rodzinnego, co może być dla niech wsparciem.

Pytania o nazwy konkretnych przedmiotów w językach innych niż język szkolny pozwalają wszystkim dzieciom pokazać swój język rodzinny w instytucji. Jednocześnie umiejętności językowe w języku szkolnym mogą również się rozwijać dzięki prowadzonym w takich sytuacjach rozmowom. Ważne jest jednak, aby nie zmuszać dzieci do używania języka rodzinnego w obecności innych. Wprowadzanie języka rodzinnego do instytucji powinno być dobrowolne i uważane za pozytywne. Lepiej jest zadać pytanie typu: "Czy któreś z was zna słowo "motyl" w innym języku?", niż pytać konkretne dzieci: "Proszę, powiedz nam, jak powiedziałbyś "motyl" w swoim języku?". Takie pytania dyskryminują i sprawiają, że dziecko myśli, że różni się od reszty grupy; tworzą opozycję "ja" i "oni" lub "my" i "inni".

Istnieje wiele innych kreatywnych sposobów na docenienie rodzinnego języka każdego dziecka. Wszystko, co pokazuje prawdziwe zainteresowanie i uznanie dla tego aspektu tożsamości dziecka i jego rodziny, można uznać za wsparcie.

Niektóre strategie i metody szczególnie wspierające język szkolny w placówce

Nauczyciele przedszkolni są przygotowani do zapewnienia wszystkim dzieciom możliwości nauki języka szkolnego. Zgodnie z krajowymi przepisami dotyczącymi takich instytucji, jest to część ich obowiązków. Sesje językowe kilka razy w tygodniu to jedno z podejść do promowania rozwoju języka. Wzbogacanie słownictwa dzieci oraz rozumienia i produkcji języka poprzez prowadzenie autentycznych rozmów na tematy, w których dzieci chętnie uczestniczą na co dzień, jest kolejnym podejściem do wypełnienia tego obowiązku. Utrzymywanie zainteresowania i dopytywanie o więcej szczegółów w znaczących rozmowach motywuje dzieci do używania bardziej wyszukanych słów i struktur gramatycznych bez wyraźnego uczenia się nowych słów w języku szkolnym. W ten sposób dzieci naśladują swoje wzorce językowe, czyli profesjonalistów lub rówieśników. Profesjonaliści są postrzegani i postrzegają siebie jako wzorce językowe dla języka szkolnego. Zwracają uwagę na to, jakich słów i treści używają na co dzień, aby poszerzyć słownictwo i umiejętności gramatyczne dzieci. Dzieci mogą bawić się językiem i odkrywać go z ciekawością, zwłaszcza gdy używają go profesjonaliści:

• pytania otwarte (np. Co? Kto? Jak? Kiedy? Gdzie?)
• pochwal dziecko, gdy powie coś poprawnie.
• początek zdania jako bodziec do dokończenia go przez dziecko, lub jako początek historii na temat przeszłego lub przyszłego wydarzenia.
• nowe słowa lub zdania do werbalnej produkcji dziecka jako dodatek, aby pośrednio wzbogacić jego słownictwo i zbudować historię z dzieckiem jako jej współtwórca.
• poprawiająca informacja zwrotna.
• ...

Strategie te obejmują podejście skoncentrowane na dziecku, skupiające się na jego zainteresowaniach, pomysłach, doświadczeniach i emocjach. Niektóre dzieci nie są jednak przyzwyczajone do wyrażania swoich opinii, potrzeb i życzeń w rozmowie. Pytanie dzieci o ich indywidualne opinie na określony temat może brzmieć dla nich dziwnie i niewłaściwie. Zamiast tego będą odpowiadać na pytania dotyczące ich zainteresowań, doświadczeń lub potrzeb rówieśników lub rodziny. Specjaliści powinni zatem pozostać uważni, aby pochopnie nie zinterpretować braku odpowiedzi lub irytacji dziecka, gdy zadawane jest mu pytanie skoncentrowane na dziecku. Pytania skoncentrowane bardziej na grupie mogą pomóc dziecku wnieść większy wkład w rozmowę, np. "Jak minął weekend z rodziną? Co robiliście?" zamiast "Co robiłeś w weekend?". Każda sytuacja może być wykorzystana do wspierania promocji językowej, na przykład przyszła wizyta w zoo lub minione przyjęcie urodzinowe, które można wspólnie opowiedzieć. Ponadto każdej aktywności zawodowej lub dziecięcej może towarzyszyć opisywanie tego, co się dzieje, przy użyciu języka szkolnego. Każde doświadczenie lub wyzwanie dziecka jest odpowiednim kontekstem do rozwinięcia i rozpoczęcia znaczącej rozmowy, którą można bez wysiłku wzbogacić o nowe słownictwo lub struktury gramatyczne. W ten sposób profesjonaliści zapewniają promocję i trening języka bez wyraźnego mówienia dzieciom, czego się uczą.

Oprócz rozmów na temat obecnych, przeszłych lub przyszłych wydarzeń oraz wspólnego opowiadania i tworzenia opowiadań, profesjonaliści mogą również wykorzystywać media do rozwijania kompetencji językowych. Czytanie dialogowe jest jedną ze strategii, którą może promować rozwój zarówno języka szkolnego, jak i rodzinnego. Poszerzenie fabuły książki i zintegrowanie powiązanych tematów podczas omawiania ich z dzieckiem tworzy sytuację promocji języka w ramach znaczącej rozmowy. Odbywa się to podczas czytania nie tylko dzieciom. Profesjonaliści mogą w ten sposób promować język szkolny. Jednak jest to również odpowiednia strategia do promowania języka rodzinnego, jeśli rodziny są zaangażowane we wspólne czytanie i omawianie opowiadań z grupami dzieci. W ten sposób wszystkie języki są cenione, a rodziny mogą czuć się kompetentne w tym środowisku.

Dziecko

Czy możesz przeczytać, proszę, książkę?

Tata

Jasne, usiądźmy i przeczytajmy ją razem, ok?

Tata

I lis próbował wspiąć się na drzewo... Co się wtedy stało? Co myślisz?

Dziecko

Och, lis upada, to boli... jak ja dzisiaj...

Tata

Co ci się dzisiaj przydarzyło, synu?

Dziecko

Zła Mary, popchnęła i upadłem.

Tata

Naprawdę? Upadłeś? Bardzo bolało? Co się wtedy stało?

Dziecko

Mam to od mamy!

Tata

Ach, więc nadal mogłeś biec do mamy, mimo że bolało cię kolano? Wtedy dałeś sobie radę, a z plastrem powinno szybko się zagoić... Co twoim zdaniem powinien teraz zrobić lis?

Dziecko

Pójść do mamy?

Tata

A jeśli mamy nie będzie w pobliżu? Pamiętasz, pojechał na wakacje, żeby odwiedzić przyjaciół w lesie za wielką górą.

Dziecko

Lekarz! Lis potrzebuje plastra!

Tata

Masz rację, synu, lis potrzebuje plastra. O, spójrz, to wygląda jak...

Dziecko

Szpital!!!!

Tata

Tak, szpital dla zwierząt, do którego trafiają wszystkie lisy, niedźwiedzie i... Kto jeszcze może tam trafić??

Przy niewielkim wysiłku dziecko dostaje o wiele więcej słów do swojego repertuaru, słuchając swojego taty. Kolejnym razem, gdy będą wspólnie czytać tę książkę, mogą znaleźć inny sposób i temat, aby uczynić czytanie bardziej interaktywnym i dialogowym.

Co więcej, zarówno wspólne, jak i odmienne cechy języków mogą być omawiane przez grupy dzieci podczas słuchania dwujęzycznych opowieści, rymowanek lub piosenek. Krótkie zabawy, takie jak "Zepsuty telefon", mogą jeszcze bardziej rozbudzić ciekawość dźwięków i znaczeń słów.

Zabawa w "Głuchy telefon" może być jednocześnie zabawą i wyzwaniem. Kiedy dzieci bawią się w "Głuchy telefon", pierwsze szepcze słowo lub zdanie w jednym języku do ucha drugiego dziecka, które z kolei powinno powtórzyć to słowo lub zdanie do ucha trzeciego dziecka, nadal szepcząc. Proces ten jest kontynuowany do momentu, aż każde dziecko uczestniczące w grze będzie miało szansę usłyszeć słowo lub zdanie. Ostatnie dziecko powtarza je głośno dla wszystkich. Gra ma na celu poprawne powtórzenie słowa lub zdania użytego na początku do końca. Zazwyczaj podczas tego procesu niektóre sylaby lub słowa są źle rozumiane, a ostatnie słowo lub zdanie, które wszyscy mogą usłyszeć na końcu, nie jest już takie samo jak słowo lub zdanie wyszeptane na początku. Może rozwinąć się rozmowa na temat tego, co zostało zrozumiane na którym etapie, może odbyć się rozmowa na temat potencjalnego znaczenia nieznanego słowa, słowa mogą zostać wyjaśnione, a znaczenia w języku szkolnym i rodzinnym dzieci mogą być udostępniane wszystkim. Dodatkowo można w zabawny sposób rozpocząć z dziećmi rozmowy na temat podobnie brzmiących słów lub przeciwieństw.

W ten sposób każde dziecko może doświadczyć nieznajomości języka, jednoczesnie próbując nadać sens temu, czego słucha. Zachęca to dzieci do wspólnego odgadywania treści, a profesjonalista może wspierać proces zgadywania (np. poprzez zrównoważone wspólne myślenie). Wszystkie dzieci mogą poszerzyć swoje słownictwo poprzez słuchanie i mówienie w języku szkolnym. Audiobooki lub aplikacje edukacyjne mogą również w zabawny sposób wspierać język szkolny. Można je traktować jako uzupełnienie niecyfrowych mediów i sposóbów na promowanie rozwoju i naukę języka.

Specjaliści powinni pamiętać, że mogą wspierać rozwój językowy wszystkich dzieci za pomocą tych strategii i gier. Mimo to każde dziecko będzie miało własne tempo nauki. Jest to normalne i nie należy wywierać presji na dziecko podczas tego procesu. Tak długo, jak nie występuje upośledzenie fizyczne lub umysłowe wpływające na rozwój języka, specjaliści nie powinni się niecierpliwić; zamiast tego powinni wspierać dzieci, które mogą mieć wolniejsze tempo niż inne.

Specjaliści mogą skoncentrować się na własnymi postawami lub czasami niepewnością co do używania języka rodzinnego w placówkach wczesnej edukacji. Czasami niezrozumienie rozmowy między dwojgiem dzieci mówiących tym samym językiem rodzinnym może być irytujące. Specjaliści mogą odczuwać utratę kontroli. Mogą zadać sobie pytanie, co dokładnie przeszkadza im, gdy słuchają języka rodzinnego, którego nie rozumieją lub dlaczego mają preferencje dla niektórych języków, a nie innych. Prestiż określonego języka rodzinnego może wpływać na sposób, w jaki profesjonaliści odnoszą się do tego języka rodzinnego w codziennych czynnościach. Zwykle dzieje się to nieświadomie. Specjaliści powinni być świadomi, że może się to zdarzyć i stosować metody, takie jak nadzór i interwizja, aby temu zaradzić. Jeśli profesjonaliści pozostają otwarci i autorefleksyjni oraz postrzegają siebie jako osoby stale uczące się, mogą skorzystać z tego, co dzieci - jako eksperci w zakresie języka rodzinnego - mogą wnieść do różnych rozmów. Tak więc bycie profesjonalistą może również oznaczać bycie tym, który uczy się czegoś nowego.

Wykorzystanie mediów i edukacja medialna.

W dzisiejszych czasach internet i korzystanie z aplikacji są częścią naszej rzeczywistości i codziennej rutyny. Większość ludzi w Europie ma dostęp do Internetu za pośrednictwem smartfona, tabletu lub komputera w domu. Jest to narzędzie, które łączy ludzi lub dostarcza rozrywki poprzez słuchanie muzyki, granie w gry itp. Ale jest to również narzędzie ułatwiające samoorganizację, wyszukiwanie konkretnych informacji oraz uczenie się i ćwiczenie zdobytej wiedzy.

Korzystanie z mediów stało się stałą częścią życia wielu dzieci. Od najmłodszych lat wchodzą one w interakcje z nowymi technologiami i mediami cyfrowymi w domu, głównie w celach rozrywkowych (np. aby grać, oglądać filmy lub słuchać audiobooków), ale także w celach edukacyjnych.

Decydując się na zapoznanie dziecka z aplikacjami, należy poświęcić trochę czasu i świadomie oraz ostrożnie wybierać treści dla dziecka. Na rynku istnieje ogromna liczba aplikacji skierowanych do dzieci. Jednak tylko kilka z nich spełnia standardy jakości wyznaczone przez ekspertów ds. rozwoju dzieci i mediów. Jednym z wyborów może być wybór aplikacji edukacyjnej, ale musisz mieć świadomość, że ich jakość również jest bardzo zróżnicowana. Poniżej wybraliśmy kilka informacji na temat tego, jak rozpoznać dobre aplikacje i wskazówki, jak je wybrać.

Szanse i wyzwania związane z korzystaniem z aplikacji edukacyjnych:

Aplikacje edukacyjne mogą być przydatne, ponieważ dzieci są zafascynowane korzystaniem z mediów, zwłaszcza gdy coś jest prezentowane w zabawowy, animowany sposób. Jednak dzieci potrzebują wskazówek, jak poradzić sobie ze wszystkimi informacjami, do których mają dostęp, aby uniknąć przytłoczenia, strachu, a nawet traumy. Dorośli, zwłaszcza rodzice i nauczyciele, powinni zawsze towarzyszyć dzieciom i pomagać im stać się kompetentnymi użytkownikami mediów. W związku z tym edukacja medialna staje się coraz ważniejsza w rodzinach i przedszkolach.

Rodzice mogą martwić się o to, jakie aplikacje wybrać dla swoich dzieci. Mogą również martwić się o potencjalne zagrożenia wynikające z korzystania z mediów. Mogą być niepewni co do tego, jak, kiedy i czy zaleca się wprowadzenie aplikacji edukacyjnych dzieciom.

Prowadzone są dalsze badania na ten temat. Ogólnie rzecz biorąc, zgłoszono więcej korzyści niż wyzwań związanych z używaniem aplikacji do celów edukacyjnych (o ile przestrzegane są zalecenia dotyczące czasu spędzanego przed ekranem). Większe korzyści są szczególnie zgłaszane w odniesieniu do korzystania z aplikacji wspierających naukę matematyki i języka. Jeśli chodzi o wczesne umiejętności czytania, pisania i liczenia, dzieci wydają się odnosić największe korzyści, gdy aplikacja zawiera różne interaktywne narzędzia i techniki dostosowane do wieku.

Poniższa sekcja podsumowuje niektóre korzyści i wyzwania związane z aplikacjami edukacyjnymi.

Sukces korzystania z aplikacji edukacyjnej opracowanej dla dzieci zależy od tego, w jaki sposób rodzice i nauczyciele towarzyszą dziecku w pracy z nią. Wspólne doświadczenie cyfrowe pozwala rodzicom śledzić i wzmacniać proces uczenia się dziecka, a nawet samemu uczyć się czegoś nowego. Jednocześnie oboje angażuja się w zabawę. Dzielenie się cyfrowymi doświadczeniami pomaga również rodzicom natychmiast reagować na wszelkie oznaki irytacji lub przeciążenia, które dziecko może wykazywać z powodu nadmiernego lub niewłaściwego korzystania z mediów. Zwłaszcza małe dzieci nie rozwinęły jeszcze samodyscypliny, aby kontrolować konsumpcję mediów. Dlatego rodzice muszą narzucić zasady. Zaleca się zapewnienie dzieciom ograniczonego czasowo dostępu do mediów cyfrowych i aplikacji. Konsumpcja mediów nie zastępuje doświadczeń społecznych ani zadań motorycznych i innych sensorycznych zadań rozwojowych poza światem cyfrowym. Konieczne jest zatem odpowiedzialne obchodzenie się z nimi w rozsądnych granicach. Aplikacje oferowane dzieciom powinny być wybierane świadomie. Powinny być dostosowane do wieku i mieć wartość pedagogiczną.

Rodzice chcą wiedzieć, która aplikacja spełni potrzeby edukacyjne ich dzieci, zapewni dobrze zaprojektowane możliwości uczenia się oraz będzie odpowiednia dla dzieci i wartościowa pedagogicznie. Co więcej, chcą również, aby aplikacja była zabawna dla ich dziecka. Niektóre instytucje krajowe opublikowały listy aplikacji odpowiednich dla dzieci (z zaleceniami i recenzjami dotyczącymi treści), aby pomóc rodzicom znaleźć odpowiednią aplikację dla ich dziecka:

• www.blickwechsel.org (tylko w języku niemieckim)
• www.bmfsfj.de
• www.educationalappstore.com
• www.preply.com (w języku polskim)
• pl.mondly.com
• www.memrise.com
• www.monitor.si (w języku słoweńskim)

Dlaczego warto korzystać z aplikacji "Dandelin idzie do szkoły", aby wspierać pierwsze kroki w kierunku nauki języka szkolnego?

Jak już wspomniano, aplikacje wspierające naukę języka, nawet dla młodszych dzieci, okazały się przydatne i mogą wspierać dzieci w rozwoju języka, umiejętności czytania, pisania i liczenia, jeśli spełniają kryteria adekwatności do wieku, doboru odpowiednich treści, tempa prezentacji treści i projektu aplikacji. Ponadto powinny one obejmować różnorodne techniki i wiele poleceń ustnych, by okazały się przydatne i wspierały ogólny rozwój językowy dzieci.

Aplikacja "Dandelin idzie do szkoły" spełnia powyższe kryteria. Może być szczególnie pomocna dla dzieci, które

• w ogóle nie znaja języka szkolnego;
• posiadają już pewne podstawowe umiejętności i chcą je ćwiczyć;
• mają niewielkie lub żadne możliwości kontaktu z językiem szkolnym przed rozpoczęciem nauki w przedszkolu lub szkole i chcą rozumieć więcej przed rozpoczęciem nauki w przedszkolu lub szkole;
• potrzebują wsparcia w zakresie ogólnego rozwoju językowego, wczesnej nauki czytania i pisania oraz umiejętności liczenia;
• chcą nauczyć się jednego z języków dostępnych w aplikacji (niemieckiego, litewskiego, polskiego i słoweńskiego);
• mieszkają za granicą, ale chcą uczyć się i ćwiczyć swój język ojczysty (jeśli jest on uwzględniony jako jeden z języków aplikacji).

Dzieci skorzystają z zabawowego podejścia do nauczania podstawowych słów i liczb, kolorów, rzeczowników i czasowników oraz przyimków potrzebnych do zrozumienia i wykonania poleceń w przedszkolu lub szkole. Słownictwo zawarte w aplikacji zostało starannie dobrane, z wykorzystaniem wytycznych dla poszczególnych krajów dotyczących rozpoczęcia nauki w Niemczech, Austrii, Słowenii, Polsce i na Litwie. Poszczególne jednostki zostały zaprojektowane tak, aby zapewnić dzieciom zabawowy kontekst nauki i różnorodne techniki wprowadzania nowych treści. Rodzice są zachęcani do dołączenia do swoich dzieci podczas korzystania z aplikacji, a tym samym do zapoznania się z językiem szkolnym. Mogą oni stawiać pierwsze kroki w języku szkolnym w ten sam zabawowy sposób i czerpać korzyści ze wspólnej nauki i zabawy.

Ta aplikacja do nauki języków jest dość wyjątkowa. Oferuje podejście do nauki języka zorientowane na dziecko oraz naukę wybranego słownictwa i gramatyki, których dzieci będą potrzebować, gdy rozpoczną naukę w szkole. Dzieci będą uczyć się bez wysiłku, bawiąc się i grając w krótkie gry. Dandelin nie może się doczekać, aby podzielić się tym doświadczeniem z Tobą i Twoim dzieckiem!

Literatura

• De Houwer, A. (2015). Integration und Interkulturalität in Kindertagesstätten und in Kindergärten: Die Rolle der Umgebungssprache für das Wohlbefinden von Kleinkindern. In: E. Reichert-Garschhammer, C. Kieferle, M. Wertfein & F. Becker-Stoll (Hrsg.): Inklusion und Partizipation – Vielfalt als Chance und Anspruch (S. 113-125). Göttingen: Vandenboeck & Ruprecht.
• Dintsioudi, A., Krankenhagen, J. (2020). Mehrsprachigkeit in der KiTa von Anfang an gut begleiten. nifbe-Beiträge zur Professionalisierung Nr. 12. Osnabrück: nifbe.
• Feierabend, S., Plankenhorn, T. & Rathgeb, T. (2015). miniKIM 2014. Kleinkinder und Medien. Basisuntersuchung zum Medienumgang 2- bis 5-Jähriger in Deutschland. Stuttgart: Medien pädagogischer Forschungsverbund Südwest.
• Panagiotopoulou, A. (2016). Mehrsprachigkeit in der Kindheit. Perspektiven für die frühpädagogische Praxis. In: Deutsches Jugendinstitut e.V. (Hrsg.): Weiterbildungsinitiative Frühpädagogische Fachkräfte (Wiff-Expertise Nr. 46). München: DJI.
• Tracy, R. (2008). Wie Kinder Sprache lernen. Und wie wir sie dabei unterstützen können. Tübingen: Narr Francke Attempo Verlag.
• Woerfel, T. (2022). Mehrsprachigkeit in Kita und Schule. Köln: Mercator-Institut für Sprachförderung und Deutsch als Zweitsprache.
• Bialystock, E. (2001). Bilingualism in development: Language, literacy and cognition. New York, NJ: Cambridge University Press.
• Bialystock, E., Majumber, S. & Martin, M.M. (2003): Developing phonological awareness: Is there a bilingual advantage? Applied Psycholinguistics, 24(1), 27-44.
• Byers-Heinlein, K., Burns T.C. & Werker, J.F. (2010). The Roots of Bilingualism in Newborns. Psychological Science, 21(3), 343-348.
• Garcia, O. (2009). Bilingual education in the 21st century: A global perspective. West Sussex, UK: Wiley- Blackwell.
• Gogolin, I. (2012). First language and second language learning. In: J.A. Banks (Ed.): The Encyclopedia of Diversity in Education (p. 915- 918). Thousand Oaks, CA & London: Sage Publication.
• Mampe, B., Friederici, A.D., Christophe, A. & Wermke, K. (2009). Newborn's cry melody is shaped by their native language. Current Biology, 19(23), 1994-1997.
• Zurer Pearson, B. (2008). Raising a bilingual child. A step-by-step guide for parents. NY: Living Language.