Przewodnik dla rodziców

Nauczyciele przedszkolni często nie są pewni, jak radzić sobie z dziećmi dorastającymi w języku rodzinnym, który różni się od języka szkolnego. Istnieje powszechne przekonanie, że dzieci te są zagrożone niepowodzeniem w późniejszej edukacji szkolnej i że wszystkie one potrzebują intensywnego nauczania językowego tak szybko, jak to możliwe. W niektórych krajach istnieją programy zapewniające wczesną naukę języka szkolnego, zwłaszcza dla dzieci migrantów, ponieważ zakłada się, że one potrzebują go najbardziej. Jednak założenie to okazało się zbyt krótkowzroczne, a programy często nie działają tak dobrze, jak oczekiwano. Ryzyko niepowodzenia w edukacji szkolnej dzieci, których język rodzinny jest inny niż język szkolny, wzrasta tylko wtedy, gdy sumują się również inne czynniki (takie jak brak wsparcia językowego w domu, brak dostępu do książek oraz gdy rodzice mają mniejsze doświadczenie z edukacją i szkolnictwem w ogóle).

Jednakże, gdy dzieci mają niewielkie lub żadnego doświadczenia z językiem szkolnym w momencie, gdy muszą wejść do systemu szkolnego, mogą mieć one trudności z nadążeniem za treścią i poleceniami, które inne dzieci z łatwością rozumieją i wykonują po prostu dlatego, że znają już język szkolny. Dzieci mogą bardzo skorzystać na wczesnym zanurzeniu się w języku szkolnym poprzez kontakty z rówieśnikami i profesjonalistami, najlepiej już w wieku przedszkolnym. To nic innego jak kwestia dbałości o przyszłe równe i sprawiedliwe szanse edukacyjne od samego poczatku edukacji szkolnej.

Proces zanurzenia w języku działa lepiej, gdy rodziny i dzieci czują się mile widziane, postrzegane i szanowane ze wszystkimi swoimi zasobami, włączając język rodzinny. Język jest częścią tożsamości społecznej, kulturowej i językowej rodziny. Nie powinien być postrzegany jako mniej wartościowy niż język szkolny. Ignorowanie lub nawet zabranianie używania języka rodzinnego, np. w przedszkolu, na rzecz zanurzenia w języku szkolnym, często prowadzi do niezamierzonych skutków. Może powodować u dziecka poczucie odrzucenia przez otoczenie. Może też negatywnie wpłynąć na samoocenę dziecka i jego motywację do dalszego angażowania się np. w naukę większej liczby języków, takich jak język szkolny.

Krótko mówiąc, uwzględnienie języka rodzinnego i wspieranie rozweoju języka szkolnego powinno być częścią codziennej rutyny w przedszkolu, aby zapewnić wszystkim dzieciom jak najlepszy start w systemie edukacji szkolnej.

W jaki sposób może być zachowana równowaga pomiędzy językiem rodzinnym i szkolnym w przedszkolu?

Nauczyciele przedszkolni mogą zadawać sobie pytanie, w jaki sposób mogą wspierać wszystkie języki w przedszkolu, zwłaszcza gdy znają tylko język szkolny, i nie znają żadnego z języków rodzinnych, z którymi dzieci są zaznajomione. Pomocne może być tutaj pamiętanie, że wspieranie wszystkich dzieci przy użyciu wszystkich ich zasobów oznacza nie tylko wspieranie języka szkolnego (poprzez używanie bogatego słownictwa i urozmaiconych zdań w rozbudowany sposób). Wsparcie oznacza również docenianie społecznej, kulturowej i językowej tożsamości każdego dziecka, w tym jego języka rodzinnego.

Uzyskanie wiedzy na temat języków istniejących w instytucji

Pierwszym krokiem może być sprawdzenie, w jakim języku rodzinnym mówi się w danym gospodarstwie domowym. Brzmi to prosto, ale może być kilka rzeczy, które wymagają wyjaśnienia. Założenie, że rodzina, która na przykład wyemigrowała z Włoch do Słowenii, będzie posługiwać się językiem włoskim jako językiem rodzinnym, może nie być prawidłowe. Może to być słoweński, japoński lub jakikolwiek inny język. Ponadto rodzina niebędąca imigrantami może posługiwać się w domu innym językiem niż język szkolny. Specjaliści mogą zadać sobie pytanie:

• Czy znam każdy język, którym mówią dzieci pod moja opieką?
• Czy wiem, czy dziecko zna i mówi w każdym z języków używanych w domu?
• Czy wiem, w jakim języku zwraca się do dziecka każdy z członków rodziny?
• Czy wiem, w jakim języku dziecko odpowiada na każdy z języków kierowanych do niego?
  • Na przykład, czy dziecko odpowiada w tym samym języku, w którym jest pytane, czy w innym?
  • Na przykład, czy rodzice są w stanie wskazać ile słów i wyrażeń używa ich dziecko każdego dnia w języku rodzinnym?
• Czy wiem, czy rodzice martwią się, gdy ich dziecko odpowiada w innym języku niż ten używany przez osobę zwracającą się do dziecka?
  • W jaki sposób reagują wtedy rodzice?
• itp...

Specjaliści powinni ustalić, jaki język rodziny jest używany w domu, zamiast samemu wstępnie to zakładać bez weryfikacji. Niektóre rodziny mogą jednak postrzegać takie bezpośrednie pytania jako niegrzeczne, zbyt prywatne, aby się nimi dzielić, a nawet obraźliwe. Specjaliści powinni być świadomi takiej możliwości i przekazać rodzicom, że chcą stworzyć środowisko uczenia się, w którym tożsamość kulturowa każdego dziecka i język rodziny są cenione i reprezentowane w równym stopniu. Ponadto specjaliści mogą wskazać, że wiedza o tym, jak dziecko radzi sobie z językiem rodzinnym (i szkolnym), może pomóc im wspierać zarówno język rodzinny, jak i język szkolny dla każdego dziecka indywidualnie. Specjaliści mogą również wskazać, że odbywa się to w celu osiągnięcia późniejszego sukcesu w szkole.

Dziecko, które odpowiada poprawnie, ale nie w języku, w którym zadano pytanie, pokazuje, że prośba została zrozumiana (czasami zamiast tego pokazuje prawidłowe reakcje, a nie udziela odpowiedzi ustnych). Można założyć, ze dziecko posługuje się strategią 'transjęzykowania' lub nadal czuć się niekomfortowo, używając języka szkolnego. Specjalista może wesprzeć dziecko w takiej sytuacji, dodając słowa i wyrażenia w celu uzupełnienia lub powtórzenia odpowiedzi dziecka / dodając do reakcji dziecka słowa i w języku szkolnym bez zmuszania dziecka do używania tego języka (korygująca informacja zwrotna i rozwinięcie).

Może być również tak, że dziecko nie używa niezbędnych przedimków lub prawidłowych przyimków w języku szkolnym, ponieważ w języku rodzinnym występują inne przyimki lub nie ma ich w ogóle. Są to przykłady możliwych przyczyn określonego sposobu rozpoczynania mówienia w języku szkolnym. Załóżmy, że specjalista jest świadomy specyficznego języka rodzinnego, do którego dziecko jest przyzwyczajone. W takim przypadku specjalista może skupić się na problematycznych kwestiach i pomóc podkreślić, np. użycie przedimków i przyimków w języku szkolnym.

Przypuśćmy jednak, że dzieci potrzebują pomocy w zrozumieniu i/lub jednoczesnej produkcji w języka rodzinnym i szkolnym. W takim przypadku specjaliści również powinni być świadomi problemu tak szybko, jak to możliwe i wprowadzić odpowiedni trening językowy lub nawet diagnostykę pod kątem upośledzenia językowego.

W związku z tym specjaliści muszą być świadomi wszystkich kroków, jakie dzieci podejmują, aby stać się jego kompetentnymi użytkownikami (patrz także rozdziały 1 i 2). Ważne jest również, aby specjaliści i rodzice pamiętali, że każde dziecko ma swoje własne tempo rozwoju i przyswajania języka (patrz Rozdział 1). Jedno dziecko będzie szybsze, a inne wolniejsze, ale generalnie nie ma potrzeby się tym martwić.

Niektóre strategie i metody wspierania języka rodzinnego w instytucji

Jedną ze strategii może być przekazywanie rodzicom ważnych informacji w każdym języku rodzinnym na temat procedur i wydarzeń mających miejsce w placówce w ciągu roku. Ma to na celu ograniczenie nieporozumień spowodowanych niewystarczającą komunikacją z powodu potencjalnej bariery językowej. Rodzice mogą czuć się bardziej włączeni w zadania placówki i mogą w nich w pełni uczestniczyć, gdy rozumieją, co dzieje się w miejscu, do którego uczęszcza ich dziecko. Dostarczanie informacji w wielu językach i możliwość czytania ogłoszeń w różnych językach oznacza otwartość na różnorodność języków i kultur. Można to uznać za krok w kierunku większej integracji. Czasami pomocne może być nawet włączenie kogoś, kto może tłumaczyć, aby jeszcze bardziej ułatwić komunikację.

Ponadto powitalne zdania napisane na plakatach lub rysunkach dzieci zwiększają widoczność całego repertuaru języków w danej instytucji. Każdy język rodzinny może być widoczny, a rodziny i dzieci powinny móc znaleźć fragmenty swojego języka rodzinnego, np. na gazetkach. Wspiera to pośrednio umiejętność czytania i pisania u dzieci, ponieważ mogą one zobaczyć słowa zapisane w ich języku rodzinnym, zadawać pytania na ich temat i odkrywać je z rodziną lub specjalistami. Od czasu do czasu dzieci mogą być również witane w innym języku rodzinnym, aby pokazać i docenić wszystkie języki obecne w placówce. W ten sposób dzieci mogą od czasu do czasu usłyszeć swój język rodzinny poza domem.

Projekty takie jak tłumaczenie książek dla dzieci w celu stworzenia wielojęzycznej biblioteki lub nagrywanie piosenek i zapisywanie ich tekstów mogą być realizowane z pomocą rodzin. Może to wzmocnić efekt integracyjnego podejścia do wsparcia językowego i pokazać docenienie każdego języka rodzinnego. W ten sposób język rodzinny dziecka staje się również dostępny dla innych dzieci i rodzin, co z kolei może ułatwić kontakt między rodzinami a instytucją, a także kontakty między rodzinami. W ten sposób można zmniejszyć wzajemne uprzedzenia. Dzieci, która dołączają do instytucji po raz pierwszy, mogą odnaleźć ślady obecności swojego języka rodzinnego, co może być dla niech wsparciem.

Pytania o nazwy konkretnych przedmiotów w językach innych niż język szkolny pozwalają wszystkim dzieciom pokazać swój język rodzinny w instytucji. Jednocześnie umiejętności językowe w języku szkolnym mogą również się rozwijać dzięki prowadzonym w takich sytuacjach rozmowom. Ważne jest jednak, aby nie zmuszać dzieci do używania języka rodzinnego w obecności innych. Wprowadzanie języka rodzinnego do instytucji powinno być dobrowolne i uważane za pozytywne. Lepiej jest zadać pytanie typu: "Czy któreś z was zna słowo "motyl" w innym języku?", niż pytać konkretne dzieci: "Proszę, powiedz nam, jak powiedziałbyś "motyl" w swoim języku?". Takie pytania dyskryminują i sprawiają, że dziecko myśli, że różni się od reszty grupy; tworzą opozycję "ja" i "oni" lub "my" i "inni".

Istnieje wiele innych kreatywnych sposobów na docenienie rodzinnego języka każdego dziecka. Wszystko, co pokazuje prawdziwe zainteresowanie i uznanie dla tego aspektu tożsamości dziecka i jego rodziny, można uznać za wsparcie.

Niektóre strategie i metody szczególnie wspierające język szkolny w placówce

Nauczyciele przedszkolni są przygotowani do zapewnienia wszystkim dzieciom możliwości nauki języka szkolnego. Zgodnie z krajowymi przepisami dotyczącymi takich instytucji, jest to część ich obowiązków. Sesje językowe kilka razy w tygodniu to jedno z podejść do promowania rozwoju języka. Wzbogacanie słownictwa dzieci oraz rozumienia i produkcji języka poprzez prowadzenie autentycznych rozmów na tematy, w których dzieci chętnie uczestniczą na co dzień, jest kolejnym podejściem do wypełnienia tego obowiązku. Utrzymywanie zainteresowania i dopytywanie o więcej szczegółów w znaczących rozmowach motywuje dzieci do używania bardziej wyszukanych słów i struktur gramatycznych bez wyraźnego uczenia się nowych słów w języku szkolnym. W ten sposób dzieci naśladują swoje wzorce językowe, czyli profesjonalistów lub rówieśników. Profesjonaliści są postrzegani i postrzegają siebie jako wzorce językowe dla języka szkolnego. Zwracają uwagę na to, jakich słów i treści używają na co dzień, aby poszerzyć słownictwo i umiejętności gramatyczne dzieci. Dzieci mogą bawić się językiem i odkrywać go z ciekawością, zwłaszcza gdy używają go profesjonaliści:

• pytania otwarte (np. Co? Kto? Jak? Kiedy? Gdzie?)
• pochwal dziecko, gdy powie coś poprawnie.
• początek zdania jako bodziec do dokończenia go przez dziecko, lub jako początek historii na temat przeszłego lub przyszłego wydarzenia.
• nowe słowa lub zdania do werbalnej produkcji dziecka jako dodatek, aby pośrednio wzbogacić jego słownictwo i zbudować historię z dzieckiem jako jej współtwórca.
• poprawiająca informacja zwrotna.
• ...

Strategie te obejmują podejście skoncentrowane na dziecku, skupiające się na jego zainteresowaniach, pomysłach, doświadczeniach i emocjach. Niektóre dzieci nie są jednak przyzwyczajone do wyrażania swoich opinii, potrzeb i życzeń w rozmowie. Pytanie dzieci o ich indywidualne opinie na określony temat może brzmieć dla nich dziwnie i niewłaściwie. Zamiast tego będą odpowiadać na pytania dotyczące ich zainteresowań, doświadczeń lub potrzeb rówieśników lub rodziny. Specjaliści powinni zatem pozostać uważni, aby pochopnie nie zinterpretować braku odpowiedzi lub irytacji dziecka, gdy zadawane jest mu pytanie skoncentrowane na dziecku. Pytania skoncentrowane bardziej na grupie mogą pomóc dziecku wnieść większy wkład w rozmowę, np. "Jak minął weekend z rodziną? Co robiliście?" zamiast "Co robiłeś w weekend?". Każda sytuacja może być wykorzystana do wspierania promocji językowej, na przykład przyszła wizyta w zoo lub minione przyjęcie urodzinowe, które można wspólnie opowiedzieć. Ponadto każdej aktywności zawodowej lub dziecięcej może towarzyszyć opisywanie tego, co się dzieje, przy użyciu języka szkolnego. Każde doświadczenie lub wyzwanie dziecka jest odpowiednim kontekstem do rozwinięcia i rozpoczęcia znaczącej rozmowy, którą można bez wysiłku wzbogacić o nowe słownictwo lub struktury gramatyczne. W ten sposób profesjonaliści zapewniają promocję i trening języka bez wyraźnego mówienia dzieciom, czego się uczą.

Oprócz rozmów na temat obecnych, przeszłych lub przyszłych wydarzeń oraz wspólnego opowiadania i tworzenia opowiadań, profesjonaliści mogą również wykorzystywać media do rozwijania kompetencji językowych. Czytanie dialogowe jest jedną ze strategii, którą może promować rozwój zarówno języka szkolnego, jak i rodzinnego. Poszerzenie fabuły książki i zintegrowanie powiązanych tematów podczas omawiania ich z dzieckiem tworzy sytuację promocji języka w ramach znaczącej rozmowy. Odbywa się to podczas czytania nie tylko dzieciom. Profesjonaliści mogą w ten sposób promować język szkolny. Jednak jest to również odpowiednia strategia do promowania języka rodzinnego, jeśli rodziny są zaangażowane we wspólne czytanie i omawianie opowiadań z grupami dzieci. W ten sposób wszystkie języki są cenione, a rodziny mogą czuć się kompetentne w tym środowisku.

Dziecko

Czy możesz przeczytać, proszę, książkę?

Tata

Jasne, usiądźmy i przeczytajmy ją razem, ok?

Tata

I lis próbował wspiąć się na drzewo... Co się wtedy stało? Co myślisz?

Dziecko

Och, lis upada, to boli... jak ja dzisiaj...

Tata

Co ci się dzisiaj przydarzyło, synu?

Dziecko

Zła Mary, popchnęła i upadłem.

Tata

Naprawdę? Upadłeś? Bardzo bolało? Co się wtedy stało?

Dziecko

Mam to od mamy!

Tata

Ach, więc nadal mogłeś biec do mamy, mimo że bolało cię kolano? Wtedy dałeś sobie radę, a z plastrem powinno szybko się zagoić... Co twoim zdaniem powinien teraz zrobić lis?

Dziecko

Pójść do mamy?

Tata

A jeśli mamy nie będzie w pobliżu? Pamiętasz, pojechał na wakacje, żeby odwiedzić przyjaciół w lesie za wielką górą.

Dziecko

Lekarz! Lis potrzebuje plastra!

Tata

Masz rację, synu, lis potrzebuje plastra. O, spójrz, to wygląda jak...

Dziecko

Szpital!!!!

Tata

Tak, szpital dla zwierząt, do którego trafiają wszystkie lisy, niedźwiedzie i... Kto jeszcze może tam trafić??

Przy niewielkim wysiłku dziecko dostaje o wiele więcej słów do swojego repertuaru, słuchając swojego taty. Kolejnym razem, gdy będą wspólnie czytać tę książkę, mogą znaleźć inny sposób i temat, aby uczynić czytanie bardziej interaktywnym i dialogowym.

Co więcej, zarówno wspólne, jak i odmienne cechy języków mogą być omawiane przez grupy dzieci podczas słuchania dwujęzycznych opowieści, rymowanek lub piosenek. Krótkie zabawy, takie jak "Zepsuty telefon", mogą jeszcze bardziej rozbudzić ciekawość dźwięków i znaczeń słów.

Zabawa w "Głuchy telefon" może być jednocześnie zabawą i wyzwaniem. Kiedy dzieci bawią się w "Głuchy telefon", pierwsze szepcze słowo lub zdanie w jednym języku do ucha drugiego dziecka, które z kolei powinno powtórzyć to słowo lub zdanie do ucha trzeciego dziecka, nadal szepcząc. Proces ten jest kontynuowany do momentu, aż każde dziecko uczestniczące w grze będzie miało szansę usłyszeć słowo lub zdanie. Ostatnie dziecko powtarza je głośno dla wszystkich. Gra ma na celu poprawne powtórzenie słowa lub zdania użytego na początku do końca. Zazwyczaj podczas tego procesu niektóre sylaby lub słowa są źle rozumiane, a ostatnie słowo lub zdanie, które wszyscy mogą usłyszeć na końcu, nie jest już takie samo jak słowo lub zdanie wyszeptane na początku. Może rozwinąć się rozmowa na temat tego, co zostało zrozumiane na którym etapie, może odbyć się rozmowa na temat potencjalnego znaczenia nieznanego słowa, słowa mogą zostać wyjaśnione, a znaczenia w języku szkolnym i rodzinnym dzieci mogą być udostępniane wszystkim. Dodatkowo można w zabawny sposób rozpocząć z dziećmi rozmowy na temat podobnie brzmiących słów lub przeciwieństw.

W ten sposób każde dziecko może doświadczyć nieznajomości języka, jednoczesnie próbując nadać sens temu, czego słucha. Zachęca to dzieci do wspólnego odgadywania treści, a profesjonalista może wspierać proces zgadywania (np. poprzez zrównoważone wspólne myślenie). Wszystkie dzieci mogą poszerzyć swoje słownictwo poprzez słuchanie i mówienie w języku szkolnym. Audiobooki lub aplikacje edukacyjne mogą również w zabawny sposób wspierać język szkolny. Można je traktować jako uzupełnienie niecyfrowych mediów i sposóbów na promowanie rozwoju i naukę języka.

Specjaliści powinni pamiętać, że mogą wspierać rozwój językowy wszystkich dzieci za pomocą tych strategii i gier. Mimo to każde dziecko będzie miało własne tempo nauki. Jest to normalne i nie należy wywierać presji na dziecko podczas tego procesu. Tak długo, jak nie występuje upośledzenie fizyczne lub umysłowe wpływające na rozwój języka, specjaliści nie powinni się niecierpliwić; zamiast tego powinni wspierać dzieci, które mogą mieć wolniejsze tempo niż inne.

Specjaliści mogą skoncentrować się na własnymi postawami lub czasami niepewnością co do używania języka rodzinnego w placówkach wczesnej edukacji. Czasami niezrozumienie rozmowy między dwojgiem dzieci mówiących tym samym językiem rodzinnym może być irytujące. Specjaliści mogą odczuwać utratę kontroli. Mogą zadać sobie pytanie, co dokładnie przeszkadza im, gdy słuchają języka rodzinnego, którego nie rozumieją lub dlaczego mają preferencje dla niektórych języków, a nie innych. Prestiż określonego języka rodzinnego może wpływać na sposób, w jaki profesjonaliści odnoszą się do tego języka rodzinnego w codziennych czynnościach. Zwykle dzieje się to nieświadomie. Specjaliści powinni być świadomi, że może się to zdarzyć i stosować metody, takie jak nadzór i interwizja, aby temu zaradzić. Jeśli profesjonaliści pozostają otwarci i autorefleksyjni oraz postrzegają siebie jako osoby stale uczące się, mogą skorzystać z tego, co dzieci - jako eksperci w zakresie języka rodzinnego - mogą wnieść do różnych rozmów. Tak więc bycie profesjonalistą może również oznaczać bycie tym, który uczy się czegoś nowego.